Rob Engelaar Fotografie

Discussie over zogenaamde corona-apps: méér Big Brother a.u.b.

“Verwerking van persoonsgegevens in het “algemeen belang op het gebied van de volksgezondheid, zoals bescherming tegen ernstige grensoverschrijdende gevaren voor de gezondheid”, zoals het in de GDPR staat, kunnen met respect voor onze fundamentele waarden gebeuren”, stelt Maarten Stassen - expert privacy en gegevensbescherming - naar aanleiding van het debat over de contactopsporing-apps. Publieke en private spelers moeten wel aantonen dat ze op een verantwoorde manier met data kunnen omgaan. Met respect voor de keuzes en rechten en vrijheden van iedereen, want daar hebben we inderdaad zolang voor gestreden. 

opinie
Maarten Stassen
De auteur is partner bij het Brusselse kantoor van Crowell & Moring LLP, waar hij lid is van de Privacy & Cybersecurity Group. Hij doceert ook aan het Data Protection Institute en is een veelgevraagd spreker op events rond privacy en gegevensbescherm

“Verkoop “De Pest” van Albert Camus verdriedubbeld”. Cultuurliefhebbers zullen het bericht zonder twijfel gezien hebben. “Coronaliteratuur” en “quarantaineboeken” zijn naast “coronaklussen” en “quarantainekilo’s” veelgebruikte concepten in deze vreemde tijden.  Ook Gabriel García Márquez (“Liefde in tijden van cholera”) en José Saramago (“De stad der blinden”) lijken evidente keuzes in de coronaranking. Sta mij toe een voorspelling te doen: het zal niet lang meer duren alvorens George Orwell Camus en co bovenaan komt vervoegen. 

Er mag geen voorstel gedaan worden over contact tracing apps (nl: contactopsporing-apps) of social distancing devices of zelfverklaarde privacyactivisten springen op de virtuele barricades om de “heuse Big Brother-toestanden” als levensgevaarlijk te bestempelen en elk initiatief Fortnite-gewijs af te knallen. Want er kan niets goeds van komen en de oplossing is zonder twijfel veel erger dan het probleem.

Als privacyprofessional ben ik uiteraard zeer vertrouwd met Orwelliaanse denkpatronen. Over voorbeelden van hoe de massale verwerking van persoonsgegevens fout kan lopen kunnen boeken volgeschreven worden. Zo was er enkele jaren geleden de “Big Data”-hype, een concept dat geen onverdeeld succes is gebleken. Ik wijs er in mijn lessen altijd op dat het niet meer over “Big Data” maar over “Smart Data” dient te gaan. Pas dan creëert de technologie de waarde waar we naar op zoek zijn.

“Wie gelooft die data nog?”

Het meest vertelde verhaal in de privacywereld gaat over een woedende vader die enkele jaren geleden een Amerikaanse supermarktketen binnenstormde en eiste om de manager te spreken. De retailer in kwestie had het aangedurfd om zijn tienerdochter zwangerschapsreclame te sturen. Wat waren ze van plan? Dochterlief aansporen om op zo’n jonge leeftijd zwanger te worden? Een regelrechte schande was het! Over hoeveel goodie bags en excuses er aan te pas zijn gekomen om de man te kalmeren bestaat wat discussie, maar vast staat dat de man enkele dagen later zijn excuses aanbood. Ze was uitgerekend voor augustus.

De algoritmes van de supermarktketen hadden uit het aankooppatroon van de jongedame in kwestie kunnen afleiden wat haar vader toen nog niet wist. Het werd keer op keer als voorbeeld aangehaald om de kracht van “Big Data” aan te tonen. Maar ondertussen zijn er veel meer voorbeelden te vinden van hoe “Big Data” tot mislukking in plaats van succes heeft geleid. Van ongepaste reclame tot regelrechte discriminatie, “wie gelooft die data nog?”.

Goedkoop populisme?

Sinds de invoering van de Europese privacywetgeving (Algemene Verordening Gegevensbescherming, beter gekend onder de Engelstalige afkorting GDPR) met theoretische boetes tot 20 miljoen euro of 4% van de wereldwijde omzet kunnen data-gerelateerde misstappen ook grote gevolgen hebben. Data zijn zo niet langer een asset (nl: troef), maar een echte liability (nl: aansprakelijkheid) geworden. Bedrijven denken daarom meer dan twee keer na alvorens ze algoritmes op hun databases loslaten. Gegevens die je niet echt nodig hebt verwerkt je beter niet. “Minimale gegevensverwerking” noemt de GDPR het, om tot solide en betrouwbare gegevensbronnen te komen. 

Vertrouwen moet je verdienen, en in een digitaal ecosysteem eens te meer. En dit kan in dit geval door op een transparante manier oplossingen voor te stellen.

Beweren dat de GDPR ons niet beschermt tegen de maatregelen die er aan staan te komen ruikt naar goedkoop populisme. Over de tekst werd jaren onderhandeld en het “monitoren van een epidemie en de verspreiding daarvan” werd expliciet voorzien. Daar dus wel. Achterpoortjes zijn dus niet nodig en de GDPR hoeft evenmin buitenspel gezet te worden, verwerking van persoonsgegevens in het “algemeen belang op het gebied van de volksgezondheid, zoals bescherming tegen ernstige grensoverschrijdende gevaren voor de gezondheid”, zoals het in de GDPR staat, kunnen met respect voor onze fundamentele waarden gebeuren.

Op een verantwoorde manier met data kunnen omgaan

Maar toch, “Big Brother-toestanden”, de slogan bekt goed. Maar als ik zie hoe mijn zoon zijn jongere broer liefdevol in bescherming neemt als de kleine zich ongemakkelijk voelt, mag “Big Brother” van mij gerust iets positiefs betekenen. Laten we op zoek naar de waarde in de data en gegevens verwerken als een “Smart Brother”. Wat voor ons ligt is een unieke kans voor publieke en private spelers om aan te tonen dat ze op een verantwoorde manier met data kunnen omgaan. Met respect voor de keuzes en rechten en vrijheden van iedereen, want daar hebben we inderdaad zolang voor gestreden. En laten wij het zijn die met z’n allen over hun schouder meekijken.

Virologen willen dat 60% van de bevolking een contact tracing app gaan downloaden. 100% is inderdaad geen optie, want als je met dwingende maatregelen en GAS-boetes sommige mensen niet in hun kot kan houden is het een illusie om te denken dat dit soort verplichtingen niet omzeild zouden worden. Vertrouwen moet je verdienen, en in een digitaal ecosysteem eens te meer. En dit kan in dit geval door op een transparante manier oplossingen voor te stellen. Niet als een creepy allesziener, maar als een betrouwbare kompaan die toont hoe het veilig kan. Alleen door die rol op te nemen kan Big Brother zijn nieuwe predicaat echt verdienen. 

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen